ZESPÓŁ PARKOWO - PAŁACOWY W STAREJ WSI

 

 

HISTORIA 
   Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana w 1473 r. pod nazwą Jakimowicze. Była wówczas własnością Stanisława z Kosowa.
Stara Wieą była tradycyjnym ośrodkiem włości węgrowskiej, która obejmowała dobra ziemskie skupione wokół Starej Wsi, Węgrowa sięgając Kupientyna koło Sokołowa Podlaskiego, dlatego też nie doczekaliśmy się w Węgrowie na założenie rezydencjonalne, ponieważ kolejni właściciele miasta mieszkali w tej wiejskiej, ustronnej siedzibie.
   W XVI w. Stara Wieś należała do możnego rodu litewskiego Kiszków. W 1593 r. przeszła w ręce Radziwiłłów jako wiano Anny Kiszczyny, ostatniej dziedziczki rodu, która wyszła za księcia Krzysztofa Radziwiłła, hetman polnego litewskiego. Syn Krzysztofa, Janusz Radziwiłł był jednym z przywódców rokoszu Zebrzydowskiego i dlatego wolał na stałe przebywać na bezpieczniejszym dla niego terenie Gdańska oraz za granicą. Wcześnie osierocił młodocianego syna, Bogusława. Do czasu uzyskania pełnoletności przez młodego księcia, majątkiem w jego imieniu zarządzał stryj, Krzysztof.
Według inwentarza z 1619 r. w rezydencji, otoczonej "parkanem (palisadą) z baszteczkami" i fosą, głównym budynkiem był murowany, trzykondygnacyjny pałac na planie litery T, z wieżą zegarową na osi zwieńczoną "baniastym" hełmem. Fasadę flankowały dwie ośmioboczne wieżyczki. Sądząc z opisu pałac w Starej Wsi był bogato wyposażoną rezydencją, godną wielkiego rodu. W pałacu tym książę Bogusław gościł króla Jana Kazimierza w 1650 r.
   W czasie "potopu" Bogusław Radziwiłł przyłączył się do Szwedów, chcąc uzyskać dla siebie udzielne księstwo. Plenipotent Radziwiłła, Jan Pękalski pospiesznie ufortyfikował pałac umocnieniami bastionowymi. W liście do księcia donosił: "Pewnie by i mnie w żywocie nie stało i poddanych by naginęło (...) a gdym się okopał, ufortyfikował sztakietami, gdzie się byli mieszczanie, kupcy i Żydzi swoi i cudzy z taborami i dostatkami swymi zwieźli, przyciągnęło chorągwi 26 z pułkownikami Łukomskim i Korotkiewiczem i obległo mnie ( 11 II 1656)"Pękalski, Listy. 
Musiały być to solidne fortyfikacje, skoro konfederaci walczący ze Szwedami i ich stronnikami zrezygnowali ze szturmu. Ślady jednego z bastionów można oglądać do dziś dnia w parku pałacowym.
   W 1664 roku niesławny zdrajca z okresu szwedzkiego "potopu", książę koniuszy Bogusław Radziwiłł, sprzedał całą włość podskarbiemu wielkiemu koronnemu, Janowi Kazimierzowi Krasińskiemu herbu Ślepowron. Przez okres władania tego rodu miejscowość nosiła nazwę Krasny Dwór (Krasnydwór, Krasnodwór). Po Krasińskich pałac przeszedł drogą spadku z ręką Barbary Krasińskiej do rodziny Świdzińskich (1762), następnie Ossolińskich, Jezierskich, Golicynów (1840, po małżeństwie Marii z Jezierskich z rosyjskim księciem Sergiuszem Golicynem ), ponownie Krasińskich (1879), Gerliczów i znowu Radziwiłłów (1905). 
Zdewastowany i ograbiony przez wojska sowieckie w 1944 r., użytkowany był po wojnie przez różne instytucje państwowe, po czym opuszczony i pozostawiony w ruinie. W początkach lat siedemdziesiątych pałac przejął Narodowy Bank Polski i wyremontował na centrum wypoczynkowo-szkoleniowe. 
W ostatnich latach pałac został zamknięty dla wszelkiej turystyki. Szkoda, że obecni właściciele odcinają się od kontaktów z miejscowym środowiskiem, z którego pałac wyrósł i dzielił jego losy przez ponad 300 lat swojego istnienia. Ta przydługa hibernacja to stan niezdrowy i nienaturalny. 
PAŁAC
   Pierwsza rezydencja powstała prawdopodobnie w końcu XVI w. w czasach panowania Kiszków. Opisy z początku XVII w. mówią o okazałym, trójkondygnacyjnym pałacu, z wieżą zegarową na osi, otoczonym fosą i "palisadą wzmocnioną dziewięcioma baszteczkami". W połowie XVII w. powstały nowoczesne fortyfikacje bastionowe. Barokową rezydencję przebudowywano do 1843 roku na zlecenie księcia Sergiusza Golicyna, który otrzymał Starą Wieś jako posag Marii Jezierskiej, córki Stanisława. Nieznany architekt, zgodnie z duchem romantyzmu, nadał starym murom modny w tej epoce wygląd angielskiego zamku z epoki elżbietańskiej. Romantyczna była także przyczyna tej przebudowy- opisywana przez pamiętnikarzy z epoki wielka miłość księcia do jego pięknej żony.
   Wnętrza przebudowane zostały w latach 1859-63 według projektów znanego architekta, Bolesława Podczaszyńskiego. Hall i reprezentacyjne pomieszczenia na piętrze otrzymały wystrój inspirowany sztuką angielską. Zaliczają się do najlepszych realizacji neogotyku w sztuce polskiej. W fasadzie pałacu umieszczone zostały stiukowe kartusze herbowe kolejnych właścicieli i ich małżonek: u szczytu herb rodowy książąt Golicynów (własny) oraz Nowina Jezierskich z Pieleszem Jelskich, poniżej Junosza Bielińskich i Lis Sapiehów zaś pod nimi widnieje Ślepowron Krasińskich i Rola Gawrońskich, umieszczone tam w 1879 r. na pamiątkę Kazimierza Krasińskiego i jego żony, Józefy z Gawrońskich.

 

PARK
   Park o powierzchni ponad 30 ha przechodzi w zespół leśny. Pozostały zatarte ślady dawnej koncepcji parku krajobrazowego- aleje i szpalery drzew, kanały z mostkami, polany widokowe i okazy starodrzewu. Dwa duże stawy, większy z wyspą pośrodku. Wypływa z niego rzeczka zasilająca niegdyś fosę otaczającą fortyfikacje.
POMNIK - SKRZYDŁO
   Na skraju szosy, przy ogrodzeniu pałacowym, pomnik w kształcie skrzydła samolotu, wystawiony w 1989 r. Przypomina on mało znany fakt, że w dniach 4-7 września 1939 r. załogi polskiego 15. lotniczego dywizjonu bombowego startujące z tutejszego lotniska dokonały najsilniejszych w czasie wojny obronnej nalotów na niemieckie kolumny pancerne, m.in. w rejonie Różana.
KOŚCIÓŁ
   Po przeciwległej stronie szosy warto zwrócić uwagę na neogotycki kościół wystawiony w latach 1866-71 (również projektu Podczaszyńskiego), na miejscu drewnianego z początku XVIII w. W ołtarzu głównym uwagę zwraca XVIII-wieczny obraz przedstawiający św. Michała Archanioła, patrona świątyni. Na cmentarzu znajduje się grób powstańców 1863 r. oraz mogiły ponad 80 polskich żołnierzy poległych we wrześniu 1939 r.