NASZE  MIASTO

  

 

Historia Sokołowa Podlaskiego
Nasze miasto przed wojną
 
Pozostałości drewnianej zabudowy
 
Nasze miasto z lotu ptaka
 
Pływalnia miejska
 
Kościół św. Rocha
 
Ks. gen. Stanisław Brzóska
 
Szpital Powiatowy
 
Sokołowski Ośrodek Kultury
 
Zajęcia na pływalni miejskiej
     
   Miasto Sokołów Podlaski leży na terenie środkowego Pobuża. Teren ten nie stanowi wydzielonej jednostki geologicznej, lecz wchodzi w skład niziny mazowiecko - podlaskiej. Od 1031 roku całe Pobuże stało się częścią państwa ruskiego. Władcy polscy, począwszy od Boleslawa Śmiałego próbowali kilkakrotnie odzyskać te ziemie, wracały one jednak do macierzy na krótko i znów trafiały w obce ręce. Ostatecznie linia graniczna między wpływami polskimi i ruskimi ustaliła się na przełomie XV i XVI wieku. Na podstawie badań archeologicznych prowadzonych w okolicach Sokołowa (np. wsie Niewiadoma i Grodzisko oraz wiele stanowisk archeologicznych w dorzeczu Cetyni, gdzie odkryto wiele gródków zamkniętych i otwartych) stwierdzono, iż początki osadnictwa na tych terenach datuje się na VI wiek n.e. 
     Unia Polski i Litwy w 1383r. przyczyniła się do ożywienia stosunków politycznych i gospodarczych i rozwoju miast na Podlasiu. Najstarsze lokacje miast należą do Wielkiego Księcia Witolda, który dnia 30 marca 1424 roku nadał położonemu na szlaku wielkim litewskim gródkowi Sokołów średzkie prawa miejskie. Miasta Sokołów wraz z wsiami Kupientyn i Rogów otrzymał na własność Mikołaj Depeński, sekretarz i dworzanin Witolda. Mieszkańcy miasta zostali zwolnieni z wszelkich danin i opłat na rzecz Wielkiego Księcia, a nowy właściciel został zobowiązany do posługi w czasie wypraw wojennych. Cechą charakterystyczną większości miast podlaskich tego okresu, w tym także Sokołowa był znaczny rozwój rzemiosł produkujących artykuły spożywcze ,futrzarskie i skórzane, oraz handel (głównie zbożem i innymi produktami rolniczymi). Niewątpliwie rozwój miasta ułatwiało i przyspieszało położenie przy najważniejszym szlaku komunikacyjnym ówczesnej Rzeczypospolitej. 
     W roku 1508, po bezpotomnej śmierci syna M.Depeńskiego, nowym właścicielem miasta i włości sokołowskiej zostaje Stanisław Kiszka. Zapis ten potwierdzony zostaje przywilejem króla Zygmunta Starego. W rękach rodziny Kiszków Sokołów pozostaje do 1592 roku, kiedy to na skutek koligacji rodzinnych przeszedł w ręce Radziwiłłów. Na czas, kiedy właścicielami miasta były rody Kiszków i Radziwiłłów przypada złoty okres jego rozwoju. Do 1580 roku rozwój miasta był bardzo powolny. Ludność znajdowała zatrudnienie głównie w rolnictwie, a następnie w powstającym rzemiośle i handlu (w tym czasie istniały w mieście 23 warsztaty rzemieślnicze). Ważnym wydarzeniem tego okresu była dla miasta wizyta króla Stefana Batorego, który przebywał w Sokołowie w czasie przejazdu z Warszawy do Grodna. Szybszy rozwój miasta zaznacza się w latach 1592-1621. Wzrosła wówczas liczba domów i liczba warsztatów rzemieślniczych (szewskich, kuśnierskich), a liczba mieszkańców osiągnęła 3 tys. Okres świetności w dziejach Sokołowa przerywa najazd szwedzki, w czasie którego, w roku 1655 miasto zostało znacznie zniszczone, a jeszcze większego spustoszenia dokonały w 1657 roku wojska Rakoczego. Ostatnim z rodu Radziwiłłów właścicielem miasta Sokołów był książę Bogusław Radziwiłł. 
     W 1668 roku właścicielem miasta został Jan Krasiński, zaś na początku VIII wieku miasto przechodzi we władanie Ignacego Ogińskiego, marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod panowaniem rodu Ogińskch w Sokołowie rozwija się rzemiosło. Michał Kleofas Ogiński sprowadził rzemieślników francuskich, którzy rozwinęli produkcję chustek jedwabnych, kapeluszy, kobierców, płótna i pasów słuckich. 5.XII.1793 roku Sokołów odwiedził wracając z sejmu rozbiorowego w Grodnie ostatni król Polski - Stanisław August Poniatowski. Króla podejmował we dworze w Przeździatce ówczesny właściciel miasta, sławny polski kompozytor - Michał Kleofas Ogiński. Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 roku miasto znalazło się w zaborze austriackim i dopiero wygrana wojna polsko-austriacka w 1809r. przywróciła miasto do Księstwa Warszawskiego. W roku 1808 na publicznej licytacji dobra sokołowskie wraz z miastem nabywa od M.K. Ogińskiego dziedzic okolicznych wsi Karol Kobyliński. 
     Okres zaboru austriackiego, jak i czasy Księstwa Warszawskiego nie sprzyjały rozwojowi miasta, a granice zaborów zahamowały handel z Rosją (drogą lądowa) i Gdańskiem (drogą wodną), co podcięło jeden z istotnych czynników rozwoju miasta. W tymże okresie, w dniu 8.III.1809r. miasto w 50% uległo spaleniu i aby podnieść je z ruin władze centralne musiały udzielić wsparcia poprzez długoterminowe pożyczki oraz przydział dla pogorzelców drzewa z lasów państwowych. Dodatkowym czynnikiem hamującym rozwój były posunięcia administracyjne nowego właściciela dóbr, który usiłował podporządkować sobie mieszczan tak, jak chłopów pańszczyźnianych. 
     4.II.1833 roku dobra ziemskie Sokołów wraz z wsiami i folwarkami (Przeździatka, Nowa Wieś, Emilianów) nabywa Seweryn Kobyliński, a 10 lat później sprzedaje je wraz z dobrami Ząbków i Orzeszówka Elżbiecie z Lorentzów Hirschman. W roku 1851 pożar pochłonął 112 domów, zaś w latach 1855-56 wybuchła epidemia cholery, do której przyczynił się brak mieszkań i złe warunki higieniczne. W wyniku tej choroby zmarło kilkaset osób. Istotnym dla rozwoju miasta czynnikiem było wybudowanie w 1845r. przez spółkę akcjonariuszy z właścicielką miasta na czele, cukrowni "Elżbietów" w Przeździatce. Zakład rozwijał się bardzo dynamicznie i w 1890r. zatrudniał już 600 robotników. 
     Pisząc o historii miasta nie można pominąć udziału ludności Sokołowa w walkach narodowo-wyzwoleńczych. W czasie powstania kościuszkowskiego i listopadowego miasto było głównie zapleczem dostarczającym broń i rekruta, zaś w okresie powstania 1863r. Sokołów stał się miejscem tragicznych wydarzeń. Ludność miasta zaciągała się masowo w szeregi powstańcze i zasłynęła z odwagi i waleczności. Na terenie Podlasia stoczono ok.1/10 wszystkich bitew i potyczek powstania styczniowego. W rejonie sokołowskim działało wielu sławnych przywódców powstania, między innymi legendarny ksiądz Stanisław Brzóska - najdłużej walczący przywódca powstania. Ksiądz Brzóska został aresztowany wraz z wiernym towarzyszem i adiutantem F. Wilczyńskim we wsi Przywózki. Był to ostatni schwytany dowódca powstańczy w kraju. Osądzony został przez władze carskie w trybie przyspieszonym i skazany na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano na rynku w Sokołowie 23.V.1865r. na oczach ludności spędzonej z miasta i okolicznych wsi.
W 1925 roku na miejscu stracenia sławnego przywódcy, staraniem społeczeństwa i władz miasta, wzniesiono granitowy pomnik. 
     W roku 1867 Sokołów przeszedł na własność państwa i został powiatem, wzrosło, więc jego znaczenie jako ośrodka administracyjnego, zaś w roku 1887 po wybudowaniu linii kolejowej i uzyskaniu połączenia z Warszawą miasto stało się również ważnym węzłem komunikacyjnym. W latach 1845-1890 podwoiła się liczba mieszkańców miasta. Stało się to głównie dzięki napływowi imigrantów - głównie Żydów, którzy będąc głównie rzemieślnikami i kupcami wnieśli poważny wkład w dalszy rozwój miasta. W tym okresie w Sokołowie oprócz cukrowni była też fabryka octu i świec, 6 wiatrakow,5 garbarni, 2 olejarnie, cegielnia, pracowało 200 kuśnierzy, 500 szewców i łącznie około 200 tkaczy, stolarzy i garncarzy. Ponadto w mieście istniały: szkoła miejska dwuklasowa, jednoklasowa szkoła dla dziewcząt, urząd powiatowy, magistrat, ochotnicza straż pożarna, murowany kościół (budowę rozpoczęto w1820r.), który powstał w miejsce starego, drewnianego z 1424 roku i drewniany kościół św. Rocha. W latach 1890-1939 liczba ludności wzrosła z 7190 do około 13000 osób. Głównym czynnikiem miastotwórczym w tym okresie było rzemiosło, handel i przemysł. W czasie I wojny światowej nastąpił znaczny spadek liczby mieszkańców (głownie w wyniku ewakuacji rosyjskiej, a także wywózki ludności do Niemiec), została też zniszczona cukrownia. Po odzyskaniu niepodległości przystąpiono do likwidacji zniszczeń i uruchomienia zakładu. W roku 1924, na skutek poważnego zadłużenia cukrownię przejmuje na własność Bank Handlowy w Warszawie, a w roku 1936 spółka akcyjna plantatorów buraków cukrowych. Przed pierwsza wojną światowa w mieście istniały trzy szkoły (dwie męskie i jedna żeńska). W latach międzywojennych wybudowano 4 budynki murowane dla szkolnictwa. Istniały wtedy cztery szkoły powszechne, gimnazjum im. H. Sienkiewicza prowadzone przez Księży Salezjanów, a w 1930 roku została zorganizowana 3-klasowa zawodowa szkoła koedukacyjna. 
     W czasie ostatniej wojny, podobnie jak cały kraj Sokołów poniósł ciężkie straty materialne i moralne oraz niepowetowane straty w ludziach. W wyniku działań wojennych oraz ludobójczej polityki okupanta drastycznie zmalała liczba ludności. We wrześniu 1941 roku zostało zorganizowane getto, które istniało do wiosny 1943r.. Znaczną liczbę ludności pochodzenia żydowskiego wymordowano w getcie, pozostałych wywieziono do Treblinki, gdzie hitlerowcy utworzyli obóz zagłady. Działania wojenne spowodowały zniszczenie ok. 30% budynków mieszkalnych i 70% gmachów urzędowych. Wyzwolenie miasta spod władzy hitlerowskiego okupanta nastąpiło dnia 8 sierpnia 1944 roku. W pierwszych latach powojennych przystąpiono do odbudowy miasta. W latach 1946-51 odbudowano kluczowe dla dalszego rozwoju miasta zakłady, jak: cukrownia, zakład mleczarski, spółdzielnia pracy kuśnierskiej.