II INTERDYSCYPLINARNE FORUM NAUCZYCIELI, WYCHOWAWCÓW I RODZICÓW

Rodzina, szkoła, środowisko, media a wychowanie i bezpieczeństwo dziecka-ucznia

19 kwietnia 2012 r., godz. 12:30

   "Dajcie mi wychowywanie jednego pokolenia, a zmienię oblicze świata…"

Gottfried Wilhelm Leibniz

Powiedzenie to kryje w sobie żarliwe przekonanie o fundamentalnym znaczeniu wychowania nie tylko dla losów człowieka, ale też dla losów świata.

Proces wychowania obejmuje całe społeczeństwo i towarzyszy człowiekowi przez całe życie. Najpierw jesteśmy wychowankami, później sami stajemy się wychowawcami, choć nadal ulegamy wszelkim wpływom wychowawczym. Wychowanie jest tak zróżnicowanym fenomenem ludzkiego życia, że trudno o jednolitą, klasyczną definicję tego pojęcia.

W najszerszym rozumieniu wychowanie możemy utożsamiać ze wszelkim oddziaływaniem na człowieka: rodziny, środowiska, szkoły, a we współczesnym świecie także szeroko pojętych mediów. Jest to proces zarówno zamierzony jak i przypadkowy. Ten ostatni jest również istotny, ponieważ wpływa na człowieka i współtworzy jego osobowość. Wychowanie w węższym pojęciu to zamierzony i świadomy wpływ na dziecko-wychowanka podejmowany w ustalonym celu i określonej sytuacji. Tym celem jest wszechstronny rozwój człowieka i przygotowanie go do życia według przyjętego wzoru, który ukazuje znaczące wartości dla danego społeczeństwa, w którym dorastał.

Ponieważ wychowanie jest procesem zachodzącym od momentu zaistnienia człowieka rodzina powinna wieść w nim prym. Rodzina jest bowiem naturalnym środowiskiem życia każdego człowieka – środowiskiem, w którym przebiegają procesy wychowania i socjalizacji. To ona daje mocne fundamenty,  na których powinien opierać się dalszy proces wychowania. Potwierdzenie życiodajnej mocy więzi rodzinnej odnajdujemy w myśli filozoficznej K. Wojtyły: "Rodzina jest źródłem kształtowania człowieka, głównym miejscem, z którego człowiek czerpie swój ludzki byt, pełną istotę człowieczeństwa".

W ostatnich latach środowisko rodzinne uległo zmianom. Szczególną uwagę należy zwrócić na relacje rodzice – dzieci. Praca zawodowa rodziców zajmuje im dużo czasu, a w związku z tym rodzice mniej uwagi poświęcają dzieciom. Determinuje to w znacznej mierze ich wpływ wychowawczy. Tryb życia rodziców, pełen pośpiechu i napięć ujemnie wpływa na klimat wychowawczy domu. Brak zainteresowania dziećmi, ich problemami prowadzi do zubożenia łączącej ich więzi. Postępujący kryzys rodziny, z jakim się spotykamy, coraz częściej stanowi zagrożenie moralne dla młodzieży. Coraz więcej młodzieży żyje w rodzinach rozbitych, dotkniętych patologią moralną, ale rodzina może być zdezorganizowana także z innych powodów. Na przykład rodzice poświęcają się całkowicie: sztuce, polityce, nauce, zarabianiu pieniędzy, czy innym wartościom. Jeżeli te cele dominują ze szkodą dla rodziny, stają się przyczyną rozkładu życia rodzinnego. A taka sytuacja odbija się na zachowaniu i funkcjonowaniu psychicznym, emocjonalnym czy społecznym dziecka.

Zdaniem niektórych psychologów tylko 10% rodzin polskich funkcjonuje prawidłowo.

Zaburzone relacje w funkcjonowaniu rodziny znajdują odzwierciedlenie w ukształtowaniu cech indywidualnych młodego człowieka. Należą do nich np. negatywny obraz własnej osoby, niski poziom samoakceptacji, wysoki poziom introwersji, brak umiejętności rozwiązywania trudnych sytuacji, skłonność do przeżywania stanów lękowych, niska odporność na stres, trudności w nawiązywaniu kontaktów, zaburzenia zachowania.

W takiej sytuacji istnieje niebezpieczeństwo, że młody człowiek będzie szukał ucieczki i wybierał nowe, nieznane i nie zawsze dobre ścieżki – eksperymentowanie ze środkami uzależniającymi, przynależność do subkultur lub grup przestępczych.

Na fundamencie założonym przez rodzinę szkoła powinna prowadzić dalszy proces wychowawczy, pogłębiając i dopełniając to wszystko, co człowiek otrzymuje przez rodzinę.

Rozwijanie efektywnej współpracy między szkołą a rodzicami jest dziś jednym z podstawowych zadań, ale i problemów pedagogicznych. Zdaniem M. Łobockiego współpraca między nauczycielami a rodzicami to "działanie zmierzające do urzeczywistnienia określonych celów, w tym zwłaszcza podejmowania wspólnych decyzji i konkretnych działań". Cele wzajemnej współpracy szkoły z domem rodzinnym ucznia powinny uwzględniać m. in. aktywne współuczestnictwo rodziców w życiu szkoły, do której uczęszcza ich dziecko, ustalenie i realizację wspólnych działań wychowawczych i profilaktycznych (wzajemne współdziałanie), wzajemne wsparcie. Rodzina i szkoła stanowią bowiem dwa uzupełniające się środowiska wychowawcze. Brak kontaktów między rodzicami a nauczycielami bądź ich sporadyczność nie sprzyja rozwojowi dziecka, gdyż jak podkreśla H. Cudak "szkoła w oderwaniu od współdziałania i pomocy rodziców nie jest w stanie optymalnie realizować zadań opiekuńczych, dydaktycznych i wychowawczych".

Mówiąc o wzajemnej współpracy szkoły z rodzicami, pamiętać należy, iż nie można całego ciężaru odpowiedzialności za tę współpracę przelewać na szkołę. Rodzice sami powinni być świadomi własnej współodpowiedzialności za wychowanie własnych dzieci.

Także grupa rówieśnicza jest, obok rodziny, jedną z instytucji wychowania naturalnego o stosunkowo silnym wpływie na jednostkę. Będąc dla dziecka swoistym układem odniesienia, pełni wobec niego funkcje socjalizacyjne, często uzupełniając lub nawet zastępując w tym rodzinę.

Rozważając problematykę wychowania młodego pokolenia nie sposób przemilczeć znaczenie wpływu mediów na dzieci i młodzież. Trudno jest we współczesnym świecie negować ich wartość, pamiętać jednak należy, że media wypełniając czas wolny, coraz częściej go również zabierają lub wypierają zajęcia obowiązkowe: naukę, odpoczynek, znacznie uszczuplają ilość snu i wpływają na jego jakość. Młody człowiek jest otaczany, a czasami wręcz atakowany przez nowe media, a przecież młodość ma to do siebie, że chętnie wszystkiego próbuje i otacza się nowinkami, chłonie informacje, nie zawsze krytycznie je oceniając. Młody człowiek świadomie poszukuje w mediach informacji i rozrywki. Nieświadomie natomiast dąży do zaspokojenia także różnych potrzeb psychicznych. Niebezpieczeństwo tkwi w tym, że w przekazie medialnym często trudno jest oddzielić prawdę od fałszu, a rzeczywistość od iluzji. Dla mediów elementy życia człowieka, które wprowadzają go w dobry nastrój, stały się podstawowymi składnikami zawartości treści. Odnosząc przyjemności do prawa moralnego otrzymujemy, jak podkreśla T. Zasępa, swoistą listę siedmiu grzechów głównych: "siedem grzechów głównych, które kiedyś potępiano, jest teraz podstawą kultury reklam i konsumpcji: chciwość, pożądanie, obżarstwo, zawiść, lenistwo, złość i pycha". Wszystkie te występki zostały podniesione do rangi cnót. Przesłania przekazywane przez media proponują bardzo konkretne wzorce życia i zachowania, kreując często swoiste "pseudoautorytety", w wyniku czego powstają wychowawcze paradoksy, jak chociażby budowanie przez wielu młodych ludzi własnej filozofii w oparciu o poglądy idoli muzyki młodzieżowej, bądź też szukanie sensu życia w agresji, w poniżaniu drugiego człowieka, czy w zachowaniach przestępczych. Media są artefaktami o wielkiej sile przenikania w życie i działalność młodego człowieka.

Diagnozując, klasyfikując i analizując współczesne zaburzenia wychowawcze sięgamy w ich genezie do roli rodziny, szkoły, środowiska, mediów, próbując określać ich wzajemne korelaty i uwarunkowania. I nie ma w tym nic wadliwego, bowiem już dawno zostało udowodnione, iż zarówno socjalizacja w rodzinie, jak i socjalizacja środowiska, szkolna, a także prowadzona przez media są determinantami losów dzieci i młodzieży. I pewnie wszystko przebiegałoby bez zastrzeżeń, gdyby wymienione determinanty wychowania podążały w tym samym kierunku. Czy jednak tak jest?

Dlatego też podejmując się organizacji II Interdyscyplinarnego Forum Nauczycieli, Wychowawców i Rodziców pod hasłem Rodzina, szkoła, środowisko, media a wychowanie i bezpieczeństwo dziecka-ucznia pragniemy poszukiwać odpowiedzi m. in. na następujące pytania:

–           Ku jakim wartościom zmierzamy w wychowaniu dzieci i młodzieży?

–           Czy środowisko rodzinne, szkoła wpływa na system wartości dziecka-ucznia?

–           Rodzice i szkoła a wychowanie – partnerzy czy antagoniści?

–           Czy rodzice i/lub nauczyciele stanowią jeszcze autorytet dla swoich dzieci/uczniów?

–           Czy współczesne media (np. telewizja, internet) stanowią zagrożenie dla systemu wartości, wychowania i bezpieczeństwa dziecka-ucznia?

–           Czy współczesne media zastępują/zastąpią rodziców, nauczycieli w procesie wychowania?

–           Rodzina, szkoła, środowisko, media – czy możliwy jest wspólny „front” w kształtowaniu postaw, wychowaniu oraz zapewnieniu bezpieczeństwa młodemu pokoleniu?

Oczywiście pytań dotyczących szeroko pojętego wychowania, a także bezpieczeństwa młodych ludzi jest wiele, wiele więcej, a wymieniony zestaw oczywiście nie zamyka przestrzeni planowanej dyskusji.

II Interdyscyplinarne Forum Nauczycieli, Wychowawców i Rodziców Rodzina, szkoła, środowisko, media a wychowanie i bezpieczeństwo dziecka-ucznia, pod honorowym patronatem Burmistrza Miasta Sokołowa Podlaskiego oraz Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego odbędzie się 19 kwietnia 2012 roku o godzinie 12:30 w Publicznej Szkole Podstawowej nr 2 w Sokołowie Podlaskim.

Wszystkich, dla których wychowanie, dobro i bezpieczeństwo dziecka jest najwyższym priorytetem – serdecznie zapraszamy.

Adam Czesławiak